Byd Sbwriel by Ffos Goch

"Fi'n rhoid y bins mas..."

Pwy fyddai wedi disgwyl i Beti George chwarae cân am y bins sy'n cynnwys Pat Morgan (Datblygu) ar y steiloffôn? Wel, dyna ddigwyddodd yn ystod ei chyfweliad diweddar â Marcus Whitfield, a enwebodd "Noson y Biniau Byw" fel un o'i ddewisiadau cerddorol. Enwogrwydd o'r diwedd.

Rhyddhaodd Ffos Goch ei albwm Nadolig damweiniol ("Dawel Nos") y llynedd, a'r albwm offerynnol "Anreghion" o ddarnau gitâr ym mis Ionawr eleni. Ond mae Stuart yn ystyried "Byd Sbwriel" fel albwm cyntaf "go iawn" Ffos Goch.

Mae sbwriel yn thema sylfaenol i'r albwm er nad concept album go iawn yw e. Beth yn union yw sbwriel? Shwd allen ni ymdopi ag erchylltra'r byd sydd ohoni? Gall sbwriel fod yn gysur i'r rhai sy'n celcio, ond yn amlwg gall e fod yn garchar hefyd. Wrth gwrs, ar ddiwedd y daith, bydd ein bagiau o esgyrn a gwaed i gyd yn sbwriel. Ond yn anochel, mae hiwmor swreal yn llechi ym mhob twll a chornel y record.

Bydd y llyfr "Byd Sbwriel: Geiriau Ffos Goch 2022-2025" ar gael ar Amazon ar 31.10.2025 hefyd.

Y CANEUON

Aberbargoed
Llais: Nadine Borstal
Mae "Aberbargoed" yn cyfeirio at sliperi rhwbi Dorothy yn The Wizard of Oz, dros trac sain sy'n atgoffa fi o batrymau'r cyfansoddwr minimalaidd Philip Glass; dwi wedi chwarae lot o gyfansoddiadau Glass ar y piano dros y degawdau. "Os ydych chi'n sefyll ynghanol Aberbargoed a chlicio eich sodlau deirgwaith, bydd eich holl freuddwydion yn dod yn wir..."

Noson y Biniau Byw
Steiloffôn: Pat Morgan (Datblygu)
Lleisiau ychwanegol: Janine Lowe, Kirk Whitehouse, David Dewis, Dean Williams

Mae Ffos Goch yn dychwelyd gyda sengl o gerddoriaeth ddawns â gwestai arbennig, sef Pat Morgan o'r grŵp dylanwadol Datblygu. Mae'r gân "Noson y Biniau Byw" yn chwarae gyda'r cysyniad o "house music" a'r ymadrodd "everybody's in the house" oedd yn gyffredin iawn yn yr wythdegau hwyr. Mae dylanwadau Datblygu a The Fall yn amlwg, ond mae'r gerddoriaeth hefyd yn cyfeirio at artistiaid electronig fel Coldcut.

Mae Kirk, David, Dean a minnau wedi bod yn ffrindiau ers i ni fod gyda'n gilydd yn yr ysgol gynradd. Mae Janine yn rhedeg y grŵp "Birmingham Welsh Meetup", a chyfrannodd ei llais at y gân "Yr Haul" ar yr albwm "Dawel Nos".

Yr Haul a'i Het
Er annwyl gof am Neville Tetley. Roedd Neville yn gymydog i ni tra o'n ni'n byw yn Bournville, Birmingham. Roedd ein tai yn dai pâr -- ac yn lwcus iawn, roedd Neville yn gerddor hefyd, gyda synnwyr digrifwch direidus tu hwnt. Yn aml iawn byddwn i'n ei glywed drwy'r waliau, yn chwarae ei hoff ganeuon fel The Sun Has Got His Hat On. Bu farw Neville yn 90 oed eleni. "Mae'r haul yn gwisgo het - hwrê / Adloniant addas i'r angylion."

Atseiniau yn y Fagddu
Fersiwn hir o'r sengl "Yn y Fagddu", sy'n sôn am glirio tŷ ac ymennydd tra bod golwg yn parhau. Mae'r piano electrig yn cyfeirio'n fwriadol at "Echoes" gan Pink Floyd, ac mae'r synths yn swnio braidd fel Enya. "O Arglwydd, clyw fy nghri / yn y fagddu..."

Carcharor
Er annwyl gof am fy hen fodryb Margaret (Peggy) Cameron. Mae "Carcharor" yn parhau ar yr un thema - yn cynnig gwrthgyferbyniad rhwng tŷ llawn pethau, a marwolaeth urddasol mewn hosbis. Fun fact - roedd y geiriau gwreiddiol i ymwneud â thrafnidiaeth gyhoeddus... yr SH-101 ar ei orau.

Sneb yn Jengyd
Fersiwn albwm o'r sengl, sy'n ychwanegu tannau analog. Mae gwreiddiau'r gân yma'n dyddio nôl i'r nawdegau cynnar. Ar y pryd roedd hi'n gân serch yn llawn chwerwder llencynnaidd. Mewn canol oed, mae hi wedi troi yn rhywbeth arall. Mae'r trefniant yn dangos fy nghariad tuag at albwm acwstig The Jesus & Mary Chain, sef Stoned and Dethroned, oedd yn bwysig iawn i fi pan o'n i yn y brifysgol rhwng ’93 a ‘96.

CCTV
Darn am stelciwr. Cyn-ŵr efallai? Er bod yr olygfa’n ffugennol, mae pethau fel hyn yn digwydd yn rhy aml. Mae’r cymeriad yn ail-ymddangos ar y trac olaf ond un (5’4” Ynfytyn Showcase) mewn cyd-destun beirniadol arall. "Well iddo beidio gwneud dim byd ffôl..."

Danne)))dd Newydd
Darn sy’n cyfeirio at y grŵp Sunn O))) trwy ei deitl a’r gerddoriaeth ei hunan. O’n i’n ddigon ffodus i gael coffi yng nghwmni Stephen O'Malley unwaith — ym Mharis, o bob man!

Trên Disco i Grymych
Remix o'r sengl.

Weithiau, mae rhaid dweud "na". Rant gwleidyddol yw hwn, yn seiliedig ar neges a welais ar y cyfryngau anghymdeithasol gan ryw "ynfytyn rhwysgfawr", oedd yn honni nad yw'r mwyafrif o drigolion Crymych yn siarad Cymraeg dim mwy. Fel canlyniad, dwi wedi cymryd y mick drwy ddarllen aralleiriad Cymraeg o'i eiriau mewn acen Seisnigaidd wael. Dwi'n eitha falch o'r camynganiad bwriadol o "Farage" fel "Ffarâg" er mwyn ei odli gyda "Cwmrâg"...

Eto
Ymateb dychanol ar gân Adwaith, sydd hefyd yn cyfeirio at gerddoriaeth Stoner Rock y grŵp OM. Ar yr iwcaleli bariton. Wrth gwrs.

Yr Achgleren
Llais: Gisella Albertini
Pwy fyddai'n llywyddu dros Eisteddfod y Biniau Byw? Yr Archgleren, yn naturiol. Ymateb i'r holl ffair a amgylchynodd y medal drama yn yr Eisteddfod Genedlaethol y llynedd. Dyma fy ffrind Gisella yn rhoi llais i'r Archgleren.

Stafell Schrödinger
Y tŵr enwog, Castell Caeriw, lle (yn ôl y stori) collodd Syr Roland ap Rhys ei fywyd dan ddwylo ei epa oedd yn anifail anwes iddo. "Bydd y meistr yn dal i fyw, hyd nes i ni agor y drws..."

5'4" Ynfytyn Showcase
Lleisiau ychwanegol: Paige Thomas, Darryl Russell, Gary Varga
Cyfieithiad Hwngareg gan Gary Varga

Dwi'n cofio'n iawn "yacht rock" erchyll yr wythdegau. Yn lle "roc hwylio", dyma ymgais i greu "dub hwylio" am gymeriad sy'n dychmygu ei hun yn cymryd rhan yn y fideo ar gyfer "Rio" gan Duran Duran ac anwybyddu ei wraig yn llwyr. "Beth ma fe'n gwylio? / Dy freuddwydion di'n suddo..."

Hen Ddyn Sbwriel
Psaltery: John Hall

"Hen ddyn sbwriel yw fy nhad... yn gwisgo'r het briodol" — cân sy'n atseinio "Yr Haul a'i Het" wrth gwrs, ac yn cynnig gweledigaeth o fyd heb sbwriel.

Stuart Estell, Swydd Gaerwrangon, 12.10.2025

Stuart Estell. Disgybl DRE. Ailadrodd heb ailadrodd.